Na czym polega tomografia komputerowa CBCT w stomatologii?

Pośród wszystkich narzędzi i technik wykorzystywanych w stomatologii tomografia CBCT jest jednym z najważniejszych pod kątem diagnostyki i planowania leczenia. Trójwymiarowe obrazy otrzymywane za jej pomocą wyróżniają wyjątkowo szczegółowe detale przy jednoczesnej niskiej ekspozycji na promieniowanie. Poznaj zastosowania, zalety oraz zasady bezpieczeństwa przy pracy z tomografami CBCT.

Tomografia komputerowa wiązki stożkowej CBCT (Cone Beam Computed Tomography) to nowoczesna technika obrazowania medycznego z obszaru radiologii. Polega ona na wykorzystaniu stożkowej wiązki promieniowania rentgenowskiego – w niskiej dawce – która podczas jednego obrotu wokół głowy pacjenta zbiera dane niezbędne do stworzenia trójwymiarowego obrazu anatomicznego.

Podczas tego badania pacjent zostaje ustawiony przez lekarza w odpowiedniej pozycji. Po chwili tomograf wykonuje serię zdjęć w bardzo krótkim czasie i przetwarza je poprzez dedykowane oprogramowanie, łącząc obrazy w trójwymiarowy model. W efekcie możliwa jest dokładna ocena struktury zębów, kości szczęki i żuchwy.

Głównymi różnicami między tradycyjną tomografią a CBCT są czas potrzebny na uzyskanie zdjęć oraz o wiele niższa dawka promieniowania. Klasyczne tomografy wykonują wielokrotne obroty wokół pacjenta, co skutkuje dłuższym czasem badania, a co za tym idzie – koniecznością wykorzystania wyższej dawki.

CBCT stanowi dziś niezastąpione narzędzie w gabinetach stomatologicznych, pozwalając uzyskać doskonałe efekty. Do największych plusów tej technologii zalicza się:

• wysoka rozdzielczość obrazów – trójwymiarowe zdjęcia pozwalające na precyzyjne obrazowanie poszczególnych struktur anatomicznych, wykrywanie patologii, czy ocenę postępów leczenia,
• ograniczenie dawki promieniowania – mniejsze narażenie pacjentów i lekarza na negatywne skutki związane z oddziaływaniem promieniowania rentgenowskiego,
• krótki czas badania – skanowanie trwa krótko, co pozwala zredukować stres pacjenta związany z wizytą w gabinecie. Technologia ta nie wymaga również specjalnego przygotowania pacjenta,
• uniwersalność – tomografy CBCT umożliwiają ocenę jakości kości w implantologii, obrazowanie kanałów korzeniowych oraz przeprowadzenie wielu innych badań. Znajdują zastosowanie w różnych dziedzinach stomatologii.

Jak wskazaliśmy, tomografy CBCT stosowane są w niemal wszystkich dziedzinach współczesnej stomatologii. Poniżej przedstawiamy część spośród potencjalnych prac i badań, w których ta technologia okaże się najbardziej pomocna.

Implantologia

• Ocena kości – dokładne obrazowanie struktur i gęstości kości. Dzięki temu możliwe jest precyzyjne określenie miejsca wszczepiania implantu, jego rozmiaru i kształtu.
• Planowanie zabiegu – trójwymiarowy obraz CBCT daje możliwość dokładnego zaplanowania procesu implantacji, minimalizując ryzyko powikłań.
• Monitorowanie procesu gojenia – tomografy CBCT wykorzystywane są również do oceny postępów w gojeniu się kości wokół implantu.

Endodoncja

• Obrazowanie kanałów korzeniowych – CBCT pozwala na szczegółową analizę skomplikowanej anatomii kanałów, niezbędną przy leczeniu endodontycznym.
• Lokalizacja złamań i perforacji – niektóre złamania i perforacje są niewidoczne na tradycyjnych zdjęciach rentgenowskich.
• Ocena skuteczności leczenia – po zakończeniu leczenia endodontycznego tomografy CBCT pozwalają na kontrolę jakości wypełnienia kanałów i monitorowanie procesu gojenia.

Ortodoncja

• Planowanie leczenia – trójwymiarowe obrazy zgryzu otrzymywane za pomocą CBCT pozwalają na szczegółowe przewidywanie ruchów zębów podczas leczenia aparatem ortodontycznym.
• Ocena wad zgryzu – dzięki szczegółowym obrazom ortodonta może dokładnie ocenić różne wady i zaplanować optymalne leczenie.
• Monitorowanie postępów – regularne badanie CBCT pozwala na śledzenie zmian w ustawieniu zębów i dostosowywanie planu leczenia w miarę potrzeb.

Chirurgia szczękowo-twarzowa

• Przygotowanie do zabiegów – chirurgia wymaga dokładnego przygotowania przedoperacyjnego. W tym kontekście tomografia CBCT jest kluczowa m.in. do operacji, takich jak rekonstrukcja szczęki, czy usunięcie zębów zatrzymanych.
• Ocena urazów – trójwymiarowe zdjęcia pozwalają na dokładną ocenę złamań i zaplanowanie leczenia.
• Monitorowanie pooperacyjne – tomografia CBCT jest najskuteczniejszą technologią pod kątem śledzenia procesu gojenia i wykrywania ewentualnych powikłań na jak najwcześniejszym etapie.

Diagnostyka obrazowa

• Wykrywanie patologii – tomografia CBCT jest niezwykle skuteczna w identyfikacji różnego rodzaju patologii, takich jak torbiele, guzy, czy stany zapalne.
• Ocena struktur anatomicznych – takich jak zatoki szczękowe, stawy skroniowo-żuchwowe, czy przewody ślinowe.
• Planowanie leczenia protetycznego – CBCT pozwala na dokładną ocenę warunków anatomicznych przed wykonaniem protez, co przekłada się na ich lepsze dopasowanie i komfort użytkowania.

Na budowę tomografów CBCT składa się kilka kluczowych komponentów. Pierwszym z nich jest źródło promieniowania, które emituje stożkową wiązkę promieni rentgenowskich, przenikającą przez badane struktury anatomiczne. Drugi element, czyli detektor umieszczony naprzeciwko źródła, rejestruje promienie przechodzące przez ciało. Za tworzenie szczegółowego obrazu 3D odpowiada dedykowane profesjonalne oprogramowanie.

Jak to działa? Źródło promieniowania umieszczone jest w obrotowym elemencie, który wykonuje pełny obrót wokół głowy pacjenta, pobierając dane z całego obszaru. Są one wychwytywane przez detektor i przekazywane do komputera z programowaniem rekonstrukcyjnym. W tym momencie dochodzi do stworzenia trójwymiarowego obrazu, który może zostać poddany analizie i zapisany.

Bezpieczeństwo podczas badań radiologicznych stanowi absolutny priorytet w stomatologii. Technologia tomografii CBCT uznawana jest za w pełni bezpieczną ze względu na emisję znacznie niższej dawki promieniowania w porównaniu do tradycyjnych urządzeń. Dla przykładu dawka promieniowania w CBCT wynosi od 20 do 40 µSv, podczas gdy w klasycznych tomografach może sięgać nawet 1000 µSv.

Pamiętajmy, że badania rentgenowskie powinny być wykonywane wtedy, gdy jest to konieczne i uzasadnione klinicznie. W ich trakcie należy stosować niezbędne osłony ochronne. Normy i regulacje, które opisują bezpieczeństwo podczas pracy z urządzeniami do radiologii, określa m.in. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn. 12 grudnia 2022 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej.

W kontekście niezbędnych środków ochrony w gabinetach stomatologicznych zachęcamy do przeczytania naszych dwóch poradników:

• Jak dobrać sprzęt RTG do gabinetu stomatologicznego?
• Gabinet RTG – jakie formalności?
• Czym się kierować przy zakupie tomografu CBCT?